Van relschopper tot mediator.
Vroeger was Issam uit groep 8 vaak betrokken bij ruzies en zelfs vechtpartijtjes. Nu is hij mediator, een soort scheidsrechter bij conflicten en problemen in zijn klas. Meester Frans is apetrots op hem én op zijn Vreedzame School De Waaier.
Tekst en foto: Bettina van de Kar
‘Ik wil gewoon dat het gezellig is in onze klas’, verklaart Issam zijn interesse in het werk van een mediator. ‘Ik wil ook graag anderen helpen als zij problemen hebben. Niet alleen mijn eigen vriendjes, maar ook andere kinderen.’
Naar de functie van mediator kunnen leerlingen van De Waaier officieel per brief solliciteren. Schooldirecteur Frans Niekel en Intern Begeleider Sandra Saher beoordelen hun motivatie en nodigen de briefschrijvers uit voor een sollicitatiegesprek. Deze procedure is onderdeel van De Vreedzame School, een systeem voor sociaal-emotionele ontwikkeling, dat Frans twee jaar geleden op zijn school introduceerde.
Opkomen voor anderen
Frans Niekel was er eerst verbaasd over dat Issam zich aanmeldde voor mediator. Juist dit jongetje was vaak betrokken bij relletjes of knokpartijtjes op het schoolplein. ‘Komt omdat hij een heel sterk gevoel voor rechtvaardigheid heeft’, legde zijn vader uit toen hij het een keer met Frans over Issam had. Dat zette het schoolhoofd aan het denken. Issam was inderdaad vaak bij ruzies betrokken, omdat hij wilde opkomen voor anderen. Niet omdat hij een vervelende of gemene jongen is die graag ruzie zoekt.
Tijdens de sollicitatieprocedure wordt de klasgenootjes van een sollicitant gevraagd of zij het ermee eens zijn dat hij of zij mediator wordt. Bij Issam zat dat wel goed. Zijn klasgenootjes spraken hun volste vertrouwen in hem uit.
De eerdere twijfels die Frans had, zijn dan ook helemaal verdwenen: Issam werd gekozen als mediator, evenals zeven andere kinderen uit de bovenbouw.
In een Vreedzame School zijn in elke groep 6, 7 en 8 een jongen en een meisje als mediator actief.
Kinderen maken de regels
De Vreedzame School heeft het volgende uitgangspunt: de klas en de school zijn een leefgemeenschap, waarin kinderen een stem hebben. Samen met de leerkrachten nemen zij beslissingen en lossen zij conflicten op. De kinderen voelen zich verantwoordelijk voor elkaar en voor de gemeenschap, en staan open voor de verschillen tussen mensen.
Het invoeren van De Vreedzame School duurt twee jaar. In die periode staat een lessenserie centraal, waarin kinderen en leerkrachten samen regels voor een plezierig schoolklimaat bedenken en opstellen. ‘Deze worden positief geformuleerd en richten zich niet op negatief gedrag’, verduidelijkt Frans. ‘In plaats van een regel als ‘niet door elkaar praten in de klas’, krijg je dan bijvoorbeeld de regel: ‘goed naar elkaar en naar de juf of meester luisteren’.’
Zwarte Pietendiscussie
Dat de kinderen óók hebben meegedacht en –beslist over de regels die op De Waaier gelden, heeft meer effect dan het eenzijdig opleggen van regels. Frans: ‘Als je een ruzie probeert te beëindigen met de mededeling ‘geef elkaar een hand en zand erover’, is de kans groot dat, als je je omdraait en uit het zicht bent, de ruzie gewoon weer verder gaat. Inmiddels is mijn ervaring dat je kemphanen beter zelf oplossingen voor hun problemen kunt laten bedenken. Dat heeft meer effect.
Opmerkelijk is trouwens dat we nu niet heel andere regels hebben dan vroeger. De kinderen kwamen op dezelfde punten uit die leerkrachten belangrijk vinden.’
Rollenspellen en discussie-oefeningen zijn eveneens onderdeel van de lessen van de Vreedzame School. Hierdoor leren kinderen bijvoorbeeld hoe zij zich beter kunnen uitdrukken en hoe zij hun argumenten goed onderbouwen. Ook wordt benadrukt dat respect voor de mening van een ander belangrijk is. ‘Zo’n Zwarte Pietendiscussie leent zich prima voor een oefening in meningsvorming en argumenteren’, stelt Frans.
Workshops voor ouders
In het tweede jaar van het invoeringstraject van de Vreedzame School wordt de leerlingmediatie geïntroduceerd. In die fase zat De Waaier vorig schooljaar. De kinderen die mediator zijn geworden, kregen een training om hun nieuwe functie zo goed mogelijk in te vullen.
De school integreert de principes van de Vreedzame School ook in de taalles, tijdens rekenen, bij gym en in alle andere lessen. Hierdoor blijven methodes en omgangsvormen beter bij de kinderen hangen dan als die alleen in speciale Vreedzame Schoollessen aan de orde zouden komen.
Daarnaast bestaat het Vreedzame Schoolprogramma uit een training voor leerkrachten, klassenbezoeken en coaching, en workshops voor ouders. ‘Want’, zegt Frans, ‘je kunt een kind iets bijbrengen op school, maar als de ouders daar niets vanaf weten, kunnen ze er thuis niet op inspelen.’
Betere sfeer op school
De Vreedzame School is een succes. Dat staat voor Frans als een paal boven water. De sfeer op school is aanzienlijk beter. Terwijl hij vroeger dagelijks in zijn directiekamer ruzies van leerlingen moest beslechten, lossen de kinderen nu meestal onderling hun problemen op, vaak nog voordat meningsverschillen uitdraaien op schelden of knokken.
De Waaier staat in de Indische Buurt waar veel kinderen van buitenlandse afkomst wonen. Frans merkt dat ook de taalvaardigheid van deze kinderen sinds de invoering van de Vreedzame School vooruit gaat. Die betere verbale weerbaarheid draagt bij aan minder ruzie en gedoe.
Issam vindt ook dat er nu minder ruzie is. Als mediator heeft hij het dus niet overdreven druk. ‘Ik kan alleen helpen als twee ruziemakers dat allebei willen’, legt hij uit. ‘Als één van de twee niet wil praten, heeft een gesprek geen zin en kan ik niks doen.’ Gaan ruziënde partijen wel met elkaar om tafel, dan lost hij meningsverschillen creatief en met wijsheid op: ‘Stel: de een wil naar het park, de ander wil voetballen. Ze komen er samen maar niet uit. Ik stel dan iets heel anders voor, bijvoorbeeld dat ze samen naar de speeltuin gaan.’
Vreedzame Wijk
Frans is zo enthousiast over zijn Vreedzame School dat hij een stap verder wil gaan: naar een Vreedzame Wijk. Met andere partijen, zoals de wijkagent, andere scholen, sportverenigingen en buurthuizen legt hij contact hierover. Ook voor Issam ziet hij een rol. ‘Als je van school afkomt, is het zonde als we niks meer doen met je talenten als bemiddelaar. Je zou wijkbemiddelaar voor jongeren kunnen worden.’
De jongen weet zelf nog niet of hij later van mediator echt zijn beroep zou willen maken: ‘Misschien word ik wel voetballer.’
Amsterdammertje van het Jaar
Vanwege zijn speciale verdiensten is Issam door Frans Niekel opgegeven als kandidaat voor de titel ‘Amsterdammertje van het jaar 2014’, de winnaar wordt 11 januari 2015 bekend gemaakt. Kijk op http://www.wikistad.nl/avhj/
