Inspirerende lezing Gert Biesta
Tijdens een bijeenkomst van de ASKO leergemeenschap Burgerschap viel de naam van ‘onderwijsgoeroe’ Gert Biesta. Gert Biesta heeft een boek geschreven: ‘Het prachtige risico van onderwijs’, het lezen waard. Zijn streven is virtuoos onderwijs. In tegenstelling tot excellent onderwijs, wat meer kennisgedreven voorstaat, is virtuoos onderwijs meer waardengedreven. Vooral dat laatste triggerde mij om hierover meer te weten te komen. Ook dat was voor mij aanleiding om een lezing van deze man op 9 maart jl. bij te wonen.
Om een lang verhaal kort te maken: Gert Biesta heeft moeite met de woorden ‘leren, leerkrachten en leraren’, omdat in het woord ‘leren’ de essentie van onderwijzen ontbreekt, namelijk die van het opvoeden en leren ineen, iets wat in het Engelse woord ‘education’ beter tot uiting komt.
Virtuoos onderwijzen beschouwt hij als een holistisch begrip, integraal, situationeel en belichaamd leren, richtinggevend aan de drie domeinen: kwalificatie, socialisatie en subjectivering. Met andere woorden: kennis en vaardigheden verwerven, samenwerken (voorbereiding op een leven als lid van een gemeenschap) en ontwikkelen naar volwassenheid, dus de vorming van het kind als persoon (menswording).
Onderwijzen is een kunst
Hij zegt ook, in navolging van Aristoteles: “Onderwijzen is geen wetenschap, maar een kunst”. Te veel wordt de laatste twintig jaar het accent gelegd op meetbare resultaten (=kwalificatie), waarbij de socialisatie en menswording worden overvleugeld. Waar wetenschap meer handelt over het onveranderlijke, gaat kunst meer over het veranderlijke. Het doel van kunst, dus ook die van het onderwijzen, is het bevorderen van het menselijk welzijn.
Onderwijs zou voor de onderwijzer een voortdurend proces van oordelen moeten zijn. Oordelen over wat op een bepaald moment onderwijs-pedagogisch wenselijk is ten aanzien van doelen en middelen en vooral over hoe dit in te zetten in balans tussen de drie genoemde domeinen. Dat vraagt om een enorme flexibiliteit en creativiteit om te kunnen inspelen op situaties, maar ook om het vertrouwen van leidinggevenden in de onderwijzer.
Autonomie van de leerkracht
Wanneer de vrijheid van denken, van interpreteren en van keuzes maken wordt beperkt, waar visie en zienswijzen worden opgelegd, spreekt men van indoctrinatie. De wereld is niet beter geworden van indoctrinatie, maar juist door vrijdenkers, mensen die hun nek durfden uit te steken door buiten gebaande wegen te redeneren. Voor de leidinggevende betekent dit, dat hij/zij de onderwijzer meer zou moeten zien als een min of meer autonome, kritisch denkende professional, die adequaat inspeelt op telkens veranderende behoeften van zijn leerlingen, in plaats van een volgzame uitvoerder van door hogerhand bepaald onderwijsbeleid.
Het was een waardevolle, inspirerende bijeenkomst, met dank aan het ABC voor de organisatie.
Gert Biesta, een internationaal erkend onderwijsfilosoof met een enorme bagage aan onderwijs-wijsheid (kijk vooral op zijn site: www.gertbiesta.com).
Foto 2: vn.nl
